GMT ve UTC Nedir? Türkiye’nin GMT & UTC Saat Dilimleri
Dünya’nın doğudan batıya doğru kendi ekseni etrafında dönüşü farklı meridyenlerde bulunan yerler arasında saat farkı oluşmasına sebep olur. Dünya’yı kuzeyden güneye 360 eşit parçaya böldüğü varsayılan meridyen (boylam) çizgilerinin başlangıcının yani “0°” meridyeninin ise Londra’nın güneydoğusunda bulunan Greenwich kasabasından geçtiği varsayılır. Bu da Greenwich meridyeninin yerkürenin kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında güneşi son gören meridyen olarak kabul edildiği manasına gelir. Ülkelerin yerel saatlerinin bir ülkenin Greenwich meridyenine mesafesi ve konumuna göre belirlenmesi bu kabule dayanır. Bu meridyen üzerindeki saati ifade eden GMT (Greenwich Mean Time) kavramı bu şekilde ortaya çıkmıştır. Fakat bu kabul geçmişte her ülke için geçerli değildi.
Geçmişte birçok ülke kendi içinde saat birliğini sağlamak için çoğunlukla kendi rasathanelerini referans noktası kabul ederek bir saat ölçüsü belirlemeye çalışmıştır. Her ülkenin referans kabul ettiği nokta aynı olmadığı için de ülkeler arasında zaman karmaşası yaşanmaya başlamıştır. Asırlar süren ve büyük sorunlara yol açan bu karmaşadan kurtulmak için birçok ülke 1884 yılında ortak karar almış ve Greenwich meridyenini başlangıç meridyeni olarak kabul etmiştir. Başlangıç meridyenin bu meridyen olarak seçilmesinin sebebi ise o tarihlerde dünya denizcilerinin çoğunun Greenwich meridyenini başlangıç meridyeni olarak kullanıyor olmasıdır.
GMT Nedir?
Türkçe’ye Greenwich Ortalama Zamanı aktarılabilecek ifadenin İngilizce karşılığının kısaltması olan GMT, ülkelerin yerel saatlerinin belirlenmesinde kullanılan referans saat dilimini ifade eder. Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan noktalar güneşi daha önceden gördüğü için bu noktalarda saat Greenwich kasabasından daha ileride (+) olur. Aynı şekilde batısında kalan noktalar güneşi daha geç gördüğü için saat bu noktalarda Greenwich meridyeninden daha geride (-) olur. Bu nedenle Dünyadaki tüm konumlarda saatin kaç olduğu bu konumların başlangıç meridyeninin ne kadar doğusunda ve ne kadar batısında kaldığına göre değişir ve GMT + ve GMT - olarak ifade edilir.
GMT Saat Dilimleri Nelerdir?
Greenwich’in doğusunda ve batısında kalan 180’er adet meridyenin her biri arasında 4 dakikalık zaman farkı olduğu hesaplanmış ve bu şekilde dünya, 12’si doğuda, 12’si batıda olmak üzere 24 saat dilimine bölünmüştür. Bu saat dilimlerinin her birine GMT saat dilimleri denir. Bu durumda başlangıç meridyeninin 15 meridyen doğusuna kadar olan bölgelerin saat dilimi GMT +1, 15 meridyen batısına kadar olanların GMT -1 olarak kabul edilir. 15° – 30° meridyenleri arasında kalan yerler doğuda ise GMT +2, batıda ise GMT -2 saat dilimindedir. Geriye kalan dünya saat dilimleri aynı şekilde GMT +12 ve GMT -12’ye kadar 15 meridyende bir artmaya devam eder. Bir ülkede saatin kaç olduğunu hesaplayabilmek için o ülkenin GMT saat dilimlerini kullandığını bilmek gerekir. Bu hesaplamanın nasıl yapıldığını daha iyi anlamak için Amerika’da Saat Kaç? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Türkiye’nin GMT Saat Dilimi Kaçtır?
Ülkemizde de tüm dünyada olduğu gibi saatler GMT saat dilimine göre ayarlanır. Türkiye 26° – 45° doğu meridyenleri arasında yer aldığından 2. ve 3. saat dilimi yani GMT +2 ve GMT +3 (GMT 3) saat dilimi arasında yer alır. 2016 yılına kadar yaz aylarında GMT +3, kış aylarında ise GMT +2 saat dilimi ayarı, Türkiye'nin ulusal saat dilimi olarak kullanılıyordu. Ancak 2016 yılında bu uygulama kaldırılmış GMT +3, Türkiye’nin saat dilimi olarak tüm yıl boyunca kullanılmaya başlanmıştır. Yani Greenwich saat dilimi Türkiye’den 3 saat geridedir. Diğer bir deyişle Türkiye zaman dilimi olarak Londra’dan 3 saat ileridedir.
UTC Nedir?
Yerküre’nin farklı konumlarındaki zamanı ifade etmek için kullanılan “Eş Güdümlü Evrensel Zaman” ifadesinin İngilizce ve Fransızca karşılıklarının kısaltması olan UTC, Uluslararası Atomik Zamanı (TAI) esas alan bir kavramdır. GMT’de olduğu gibi Dünya 24 saat dilimine bölünür. GMT uygulaması ile aynı şekilde ülkeler başlangıç meridyenine olan konum ve uzaklıklarına göre UTC +1, UTC -1 gibi saat dilimlerinde yer alır. UTC, Sezyum-133 atomunun belirli bir zaman aralığındaki titreşim sayısını esas alır. Bu atomun 9.192.631.770 adet titreşimine 1 saniye denilir ve bu 9 milyarda 1 gibi yüksek bir hassasiyet sağlar. GMT saat ile UTC saat arasında hassasiyet farkı bulunmakla birlikte bu fark çok küçük olduğundan günlük uygulamalarda görmezden gelinir.
Türkiye Saati UTC Kaçtadır?
Türkiye GMT saat diliminde olduğu gibi UTC saat uygulamasında da coğrafi konumundan dolayı 2. ve 3. saat dilimindedir. 2016 yılından beri yaz saati uygulaması yapılmadığından 2 saat dilimi arasından 3.’sü yani UTC 3 yıl boyunca kullanılmaktadır. Yani UTC Türkiye saati olarak UTC +3 kullanılmaktadır. Bu da ülkemizde saatin UTC’den 3 saat ileri olduğu manasına gelir. 2016 yılından önce uygulanan yaz ve kış saati uygulaması devam etseydi bu fark kış aylarında 2 saat olacaktı.